Władza rodzicielska

Czym jest władza rodzicielska?

To przede wszystkim obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka. Powinien być sprawowany z poszanowaniem godności i praw małoletnich.

Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską do pełnoletniości.

Jak należy sprawować władzę rodzicielską?

Powinno się ja wykonywać tak, jak wymaga dobro dziecka i interes społeczny.
Dziecko powinno być posłuszne rodzicom także w kwestiach, co do których jest w stanie samodzielnie podejmować decyzje, ponieważ to rodzice kierują nim i formułują zalecenia dla jego dobra. Jednocześnie rodzice powinni słuchać opinii i woli dzieci oraz, jeśli umożliwia to rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka, brać je pod uwagę w podejmowaniu decyzji. Rodzice mają obowiązek troszczyć się o rozwój fizyczny i duchowy dziecka oraz przygotować je do dobrego funkcjonowania w społeczeństwie.

Prawo zabrania osobom wykonującym władzę rodzicielską i sprawującym opiekę lub pieczę nad dziećmi stosowania kar cielesnych.

Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, zatem każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. W najważniejszych kwestiach dotyczących dziecka jednak decydują wspólnie. Jeśli nie mogą tu dojść do porozumienia, o sprawach tych rozstrzyga sąd rodzinny.

Rodzice (oboje, bądź jedno z nich) mogą działać jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Są od tego wyjątki przy czynnościach prawnych:

- między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską;

- między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem (chyba że sprawa dotyczy bezpłatnego przysporzenia na rzecz dziecka lub należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania).

W przypadku gdy żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, funkcję tę przejmuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

Władza rodzicielska a kwestie majątkowe

Rodzice mają obowiązek starannie zarządzać majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Zarząd ten nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku.

Darczyńca lub testator (osoba sporządzająca testament) mogą zastrzec, że przedmioty, zapisane dziecku nie mogą być zarządzane przez rodziców, wówczas - jeśli darczyńca lub testator nie wyznaczyli zarządcy - sąd opiekuńczy wyznacza kuratora zarządzającego wspomnianym majątkiem.

Dochód z majątku dziecka powinien być przede wszystkim przeznaczany na utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, a w dalszej kolejności na inne potrzeby rodziny.
Rodzice mogą zostać zobowiązani do sporządzenia inwentarza majątku dziecka i przedstawienia go sądowi, a także informowania sądu o istotnych zmianach w wysokości majątku.

Kiedy zarząd rodziców ustanie, są oni zobowiązani do oddania dziecku lub jego przedstawicielowi ustawowemu majątek dziecka

Ustanie władzy rodzicielskiej

Ma miejsce w przypadku:

- śmierci rodzica lub uznania za zmarłego,
- utraty przez rodzica pełnej zdolności do czynności prawnych,
- pozbawienia lub zawieszenia władzy rodzicielskiej,
- zaprzeczenia macierzyństwa lub ojcostwa,
- unieważnienia uznania dziecka,
- uchylenia prawomocnego wyroku ustalającego ojcostwo.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej

Ma miejsce w sytuacji, w której rodzice dziecka nie mogą wykonywać władzy rodzicielskiej z przyczyn niezawinionych wobec rozpadu małżeństwa. Sąd opiekuńczy może wówczas powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, a ograniczyć władzę drugiego do określonych obowiązków i uprawnień wobec dziecka.

Zawieszenie władzy rodzicielskiej

Może zostać orzeczone przez sąd opiekuńczy w przypadku przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej.

Za przeszkodę przemijającą uznaje się taką, która uniemożliwia sprawowanie władzy rodzicielskiej, ale wyklucza zupełnie sprawowania władzy rodzicielskiej przez dane osoby. Można przewidzieć czas, po którym wspomniana przeszkoda ustanie, dotyczy bowiem np. pobytu za granicą na stażu naukowym, szpitalnego leczenia, rehabilitacji, etc.

Zawieszenie władzy rodzicielskiej zależy od decyzji sądu. Zawieszenie będzie uchylone, gdy ustanie jego przyczyna.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej

Sąd opiekuńczy pozbawia władzy rodzicielskiej, jeżeli nie może być ona wykonywana z powodu trwałej przeszkody, bądź w przypadku, gdy rodzice nadużywają władzy lub rażąco zaniedbują obowiązki względem dziecka. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.

W przypadku ustania powodu pozbawienia władzy rodzicielskiej sąd może ją przywrócić.

Tekst przygotowany na podstawie Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego