Opieka według Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

Kiedy ustanawia się opiekuna

Ma to miejsce wtedy, gdy rodzice dziecka nie mogą sprawować opieki nad swoim małoletnim dzieckiem lub gdy dotychczasowym opiekun nie może dalej pełnić swej roli. Władza rodzicielska nie przysługuje rodzicom, jeśli:

1. nie żyją,
2. nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych (nie są pełnoletni lub zostali ubezwłasnowolnieni),
3. pozbawiono ich władzy rodzicielskiej,
4. władza rodzicielska została zawieszona.

Kto może zostać opiekunem

Może to być osoba wskazana przez ojca lub matkę, jeżeli nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej. Jeśli ten przypadek jednak nie zachodzi, opiekun powinien być ustanowiony spośród krewnych lub innych osób bliskich małoletniego. W przypadku braku takich osób

sąd opiekuńczy zwraca się o wskazanie osoby, której opieka mogłaby być powierzona, do właściwej jednostki organizacyjnej pomocy społecznej albo do organizacji społecznej, do której należy piecza nad małoletnimi. Jeśli dziecko przebywa w placówce opiekuńczo-wychowawczej, sąd może zwrócić się do tej placówki o wskazanie osoby mogącej pełnić rolę opiekuna.

Opiekunem nie może być osoba, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych (osoby małoletnie i ubezwłasnowolnione) lub została pozbawiona praw publicznych. Ponadto funkcji tej nie można powierzyć komuś, kto został pozbawiony władzy rodzicielskiej, skazany za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności, za przestępstwo z użyciem przemocy lub przestępstwo popełnione na szkodę dziecka, bądź przy współudziale małoletniego. Wykluczone jest też sprawowanie opieki przez osobę, która otrzymała zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi.

Opiekę może sprawować jedna lub kilka osób. Opieka nad rodzeństwem powinna być powierzona temu samemu opiekunowi.

Jak przebiega sprawowanie opieki

Opiekun jest zobowiązany do dbania o podopiecznego i jego majątek. Opieka powinna przebiegać zgodnie z zapisami o sprawowaniu władzy rodzicielskiej. Niemniej jednak stosuje się tu dodatkowe przepisy. Opiekun jest np. zobowiązany do sporządzenia inwentarza majątku (chyba że sąd od tego odstąpi ze względu na niewielką wartość stanu posiadania dziecka) a także do informowania uczestniczących w wychowaniu rodziców dziecka o ważniejszych decyzjach dotyczących dziecka i jego majątku.

W przypadku gdy przemijająca przeszkoda zakłóca opiekunowi sprawowanie opieki , sąd opiekuńczy może ustanowić kuratora.

Sąd opiekuńczy może przyznać opiekunowi wynagrodzenie pokrywane z dochodu lub majątku pozostającego pod opieką, bądź ze środków publicznych. Odstępuje się od tego, gdy nakład pracy opiekuna jest nieznaczny lub opieka związana jest z pełnieniem funkcji rodziny zastępczej albo sprawowanie opieki czyni zadość zasadom współżycia społecznego.

Jak przebiega nadzór nad sprawowaniem opieki

Nadzór nad sprawowaniem opieki pełni sąd opiekuńczy zapoznając się ze sprawozdaniami dotyczącymi osoby pozostającej pod opieką i jej majątku składanymi przez opiekuna nie rzadziej niż co rok. Sąd może żądać od opiekuna wyjaśnień co do sposobu sprawowania opieki, a także zmian w wysokości majątku podopiecznego.

Kiedy następuje zwolnienie opiekuna i ustanie opieki

Zwolnienie opiekuna może mieć miejsce na jego żądanie uzasadnione ważnym powodem, bądź w przypadku, gdy rodzice odzyskują władzę rodzicielską lub sąd uzna, że opieka nie przebiega prawidłowo, lub wówczas gdy małoletni osiągnie pełnioletniość.

W przypadku zwolnienia opiekuna lub ustania opieki dotychczasowy opiekun powinien złożyć ciągu trzech miesięcy rachunek końcowy z zarządu majątkiem. Sąd może zwolnić z tego obowiązku np. wówczas gdy majątek podopiecznego przedstawia niewielką wartość.

Po ustaniu opieki lub zwolnieniu opiekuna powinien on bezzwłocznie oddać dotychczasowemu podopiecznemu, jego przedstawicielowi ustawowemu lub spadkobiercom majątek tej osoby.