Nowe przepisy dotyczące międzynarodowych spraw spadkowych

17 sierpnia zaczęło obowiązywać rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego. Razem z nim weszła w życie nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, Prawa o notariacie oraz niektórych innych ustaw, która uzupełniła to rozporządzenie w zakresie niezbędnym do jego skutecznego stosowania w Polsce.

Rozporządzenie ma zastosowanie do wszelkich , czyli spraw dotyczących dziedziczenia, po osobach zmarłych w dniu 17 sierpnia 2015 r. lub po tym dniu. Najczęstszymi przykładami takich spraw są sprawy o stwierdzenie nabycia spadku oraz sprawy o dział spadku.

Nowe przepisy wprowadzają jednolite w prawie całej Unii Europejskiej (z wyjątkiem Danii, Irlandii oraz Wlk. Brytanii) zasady ustalania jurysdykcji (czyli sądy którego państwa mają kompetencję do rozstrzygania danej sprawy) i prawa właściwego (czyli prawo którego państwa ma być stosowane do rozstrzygania danej sprawy) w sprawach , oparte na zasadzie: jeden spadek – jeden sąd – jedno prawo. Chodzi o to, aby wszystkie kwestie dotyczące całego spadku po danej osobie, tj. wszystkich jego składników majątkowych, niezależnie od tego, w jakim państwie się one znajdują, były rozstrzygane przez sądy tylko jednego państwa członkowskiego, w oparciu o przepisy tylko jednego prawa – najlepiej tego, które obowiązuje w państwie sądu. W ten sposób uniknie się konieczności prowadzenia postępowań w kilku państwach członkowskich Unii Europejskiej, przy zastosowaniu przepisów prawnych różnych państw, co pozwoli zaoszczędzić czas i obniży koszty postępowania.

Nowe przepisy przewidują także ograniczoną możliwość wyboru prawa właściwego, czyli prawa, które należy stosować przy rozstrzyganiu danej sprawy przez spadkodawcę (spadkodawca może wybrać jako prawo właściwe prawo państwa swojego obywatelstwa), a w przypadku skorzystania przez spadkodawcę z tej możliwości umożliwia spadkobiercom wybór sądów państwa, którzy mogą wówczas wybrać sądy tego państwa, którego prawo wybrał spadkodawca.

Uproszczone zostało uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach spadkowych wydanych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Pojawił się nowy dokument: Europejskie Poświadczenie Spadkowe, który stanowić będzie potwierdzenie, że osoba w nim wymieniona posiada określone w tym dokumencie prawa do spadku. Będzie ono wydawane w jednolitej co do zasady procedurze i według identycznego wzoru we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, w których będzie obowiązywać rozporządzenie. Dokument ten ułatwi zainteresowanym wykazywanie praw do spadku w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. W Polsce będzie można je uzyskać w postępowaniu prowadzonym przez sąd rejonowy albo u – według wyboru zainteresowanych.

Rozporządzenie nie dokonuje natomiast harmonizacji materialnego prawa spadkowego, tzn. nie określa w szczególności, jakie są ; jakie osoby, w jakiej kolejności i w jakich częściach dziedziczą po zmarłym; na jakich zasadach spadkobiercy odpowiadają za długi spadkowe. Nie określa też organów ani procedur, w których załatwiane są sprawy spadkowe. Wszystkie te kwestie pozostawione są do regulacji poszczególnym państwom członkowskim.

Nowe przepisy mają zwiększyć pewność prawa i przewidywalność rozstrzygnięć sądowych w międzynarodowych sprawach spadkowych, usprawnić postępowania w takich sprawach oraz ułatwić realizację praw spadkobierców do składników majątku spadkowego położonych za granicą.

Ministerstwo Sprawiedliwości