Łatwiejsza egzekucja alimentów: zmiany w Kodeksie Karnym

Płacenie jest niepodważalnym obowiązkiem wobec dzieci oraz dorosłych (dzieci lub rodziców), którym sąd przyznał te świadczenia. Chodzi nie tylko o zapewnienie uprawnionym minimum egzystencji, ale także o zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu, np. dostępu do dóbr kultury.

W Polsce wiele osób nie wywiązuje się z obowiązku płacenia alimentów. W takich przypadkach zobowiązania alimentacyjne wypłacane są z Funduszu Alimentacyjnego (w kwocie zasądzonej, ale nie wyższej niż 500 zł). Obecnie o alimenty z funduszu można się starać po 2 miesiącach bezskutecznej egzekucji komorniczej. W 2014 r. z Funduszu Alimentacyjnego przekazano uprawnionym ok. 1,5 mld zł, czyli o 1,4 proc. więcej niż w 2013 r. Fundusz odzyskał jedynie 207,9 mln zł. Oznacza to, że ściągalność alimentów nadal jest niewystarczająca, a Fundusz Alimentacyjny wciąż „kredytuje” dłużników wyręczając ich w obowiązku alimentacji.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, podstawą do wszczęcia postępowania karnego wobec są znamiona: „uporczywego” uchylania się od obowiązku alimentacyjnego i „narażenia osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych”. Po pierwsze – każdy sąd musi indywidualnie ocenić, czy uchylanie się od płacenia alimentów ma cechy „uporczywości” i od kiedy się zaczęło. Po drugie – trudno określić jakiej wysokości środki zaspokajają podstawowe potrzeby życiowe uprawnionego. Na przykład, jeśli podstawowe potrzeby dziecka są zaspokajane przez matkę, to ojciec może nie zostać objęty obowiązkiem alimentacji.

Zgodnie z nowymi przepisami, osoba zobowiązana do zapłacenia świadczeń alimentacyjnych będzie podlegać grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku – jeśli zaległości alimentacyjne będą stanowić równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo opóźnienie w zapłacie zaległego świadczenia innego niż okresowe (wypłacone jednorazowo) wyniesie co najmniej 3 miesiące. Jeśli osoba uprawniona zostanie narażona na niezaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych z powodu nieuregulowanych zobowiązań alimentacyjnych, to dłużnik będzie podlegał grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2.

Przyjęto też, że nie zostanie ukarany dłużnik, który dopuścił się przestępstwa niealimentacji, jeśli przed upływem 30 dni od daty pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego, zapłaci wszystkie zaległe alimenty.

Jednocześnie sąd odstąpi od wymierzenia kary, jeśli nie później niż przed upływem 30 dni od daty pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego w sprawie „narażenia na niezaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych” – dłużnik zapłaci w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiać będą przeciw odstąpieniu od jej wymierzenia.

Rozwiązania te pozwolą skuteczniej zwalczać patologię niealimentacji oraz wykluczą karanie dłużnika, gdy z przyczyn obiektywnych, tj. niezależnych od jego woli (np. nie może podjąć pracy z powodu poważnej choroby).

Ściganie przestępstwa, jakim jest uchylanie się od zapłaty alimentów, będzie następowało na wniosek pokrzywdzonego, pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Jeśli pokrzywdzony otrzyma świadczenia rodzinne lub pieniężne z Funduszu Alimentacyjnego, to dłużnik alimentacyjny będzie ścigany z urzędu.

Nowe przepisy powinny wejść w życie po 14 dniach od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.