Strona głównaPrawoCzy zachowek jest zgodny z Konstytucją?

Czy zachowek jest zgodny z Konstytucją?

Zachowek, jest instytucją prawa cywilnego, spełniającą w szczególności funkcję zabezpieczającą, mającą na celu uchronić najbliższą rodzinę spadkodawcy przed rozporządzeniem przez spadkodawcę całym majątkiem na rzecz osoby lub osób nie znajdujących się w najbliższym kręgu rodziny spadkodawcy. Jednak czy instytucja zachowku jest zgodna z ustawą zasadniczą?
Czy zachowek jest zgodny z Konstytucją? [© Butch - Fotolia.com] Zachowek wywodzi się on z dbałości o to, aby majątek, który dawniej był najczęściej efektem wieloletniej pracy i nakładów całej rodziny nie został przekazany osobie spoza tego kręgu, z pokrzywdzeniem tych, którzy na niego pracowali niekiedy przez całe pokolenia.

Okazało się jednak, iż ograniczenie swobody testowania, może stać w sprzeczności z postanowieniami zawartymi w ustawie zasadniczej, a więc w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, bowiem zgodnie z jej treścią Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia, a ponadto każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. Wyrokiem z dnia 25 lipca 2013 roku Trybunał Konstytucyjny odniósł się do przedmiotowego zagadnienia (P 56/11).

Pytanie prawne w przedmiocie zgodności zachowku z Konstytucją zadał zarówno Sąd Okręgowy jak i Sąd Okręgowy Warszawa-Praga, choć na podstawie dwóch odmiennych stanów faktycznych. Sąd Okręgowy w Warszawie wskazał jako uzasadnienie pytania prawnego miedzy innymi, iż „ustawodawca wprowadzając obowiązek zapłaty zachowku ogranicza konstytucyjnie chronioną swobodę , która stanowi element prawa do dziedziczenia". Dodatkowo Sąd zwrócił uwagę, iż ochrona członków rodziny nie musi następować w postaci prawa do zachowku, gdyż funkcje ochronną mogą spełniać również system alimentacyjny „który pozwala lepiej uwzględniać okoliczności sprawy oraz mniej dotkliwie ingeruje w konstytucyjnie chronione prawo do In mortis causa". Zdaniem Sądu Okręgowego nie ma już w obecnych czasach usprawiedliwienia dla ustanawiania barier przepływu wartości majątkowych na rzecz pozostawienia ich w dyspozycji rodziny. W podobnym tonie argumentował pytanie prawne także Sąd Okręgowy Warszawa-Praga.

W następstwie obszernych rozważaniach poczynionych przez Trybunał Konstytucyjny oraz wskazania na samym wstępie, że „ustawowe prawo do zachowku stanowi ograniczenie konstytucyjnych praw podmiotowych" podczas gdy z „samej zasady demokratycznego państwa prawnego prawodawca obowiązany jest uwzględniać w każdym wypadku konstytucyjny zakaz nadmiernej ingerencji w prawa i wolności" Trybunał Konstytucyjny ustalił, że ochrona najbliższych członków rodziny spadkodawcy była podstawą na której zbudowano przepisy o zachowku. Ponadto „prawo do zachowku nie narusza wszakże instytucjonalnych gwarancji prawa dziedziczenia, nie prowadzi samo w sobie do pozbawienia własności cechy trwałości w sytuacji śmierci [...] udzielenie przez prawo spadkowe ochrony prawnej i ekonomicznej najbliższym spadkodawcy na wypadek rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci jest rozwiązaniem powszechnie spotykanym i akceptowanym". Dodatkowo Trybunał zaznaczył, iż nie można uznać zachowku za obciążenie nadmierne, skoro spadkodawca ma prawo wyboru reżimu prawnego, któremu podlegać ma sprawa spadkowa.

Reasumując, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż kwestionowany artykuł wskazujący przesłanki powstania roszczenia o oraz osoby uprawnione do zachowku tj. art. 991 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) jest zgodny z Konstytucją. Stanowi on niewątpliwie ograniczenie praw podmiotowych, jednak ograniczenie to jest w pełni uzasadnione, gdyż w ten sposób tytułem przykładu, wyrównywane są szanse dzieci, których rodzice nie żyją, w stosunku do tych, których rodzice żyją. Jest to więc zabezpieczenie przed nagłym pogorszeniem się stanu majątkowego rodziny na skutek nieprzewidzianych zdarzeń, swoiste „dopełnienie prawa zabezpieczeń społecznych". Należy jednak zwrócić uwagę, iż orzeczenie Trybunału z pewnością nie stanowi o tym, że zachowek w obowiązującej formie stanowi jedynie słuszną regulację mająca na celu ochronę najbliżej rodziny spadkodawcy.

Aleksandra Piotrowska
Aplikant Adwokacki

Aleksandra Piotrowska / HILLS LTS

Zgłoś błąd lub uwagę do artykułu

Zobacz także

 

 

 

Skomentuj artykuł:

Komentarze mogą dodawać wyłącznie osoby zalogowane.
Jesteś niezalogowany: zaloguj się / zarejestruj się




Komentarze

  • 16:02:37, 16-02-2014 ~gość: 87.207.89.xxx

    Zabezpieczenie majątku dzieci ... może napiszę tu parę słów na ten temat.
    Dawno, dawno temu ja z rodzicami mieszkaliśmy we wspólnym mieszkaniu spółdzielczym, rodzice poróżnili się i w efekcie ich drogi się rozeszły, Ojciec wyprowadził się z naszego domu. Po kilku latach tułaczki nadarzyła mu się okazja kupna mieszkania, wtedy rodzice porozumieli się co do majątku po małżeńskiego i Matka, która pozostała ze mną w mieszkaniu miała przekazać w ramach podziału około połowę wartości kupowanego przez Ojce mieszkania. Ojciec w tym czasie żył samotnie, nie ożenił się powtórnie. Druga połowa pieniędzy na to mieszkanie była Ojca, a więc, z mojego punku widzenia (jestem jedynym dzieckiem, rodzice nie mieli więcej dzieci) 100% wartości zakupionego mieszkania pochodziła od moich rodziców. Po kilku latach Ojciec ożenił się, po kolejnych kilku latach rozwiódł się, sąd rozwodowy przydzielił byłej żonie Ojca połowę jego mieszkania do zamieszkania. Tak mieszkali przez wiele lat. Przed kilku laty Ojciec zachorował na raka i zmarł. Na krótko przed śmiercią, będąc już w fatalnym stanie fizycznym i psychicznym "podyktował" testament. Okoliczności tego są niejasne, a zeznania światków sporządzania testamentu pełne sprzeczności a więc kłamstw, ale testament powstał i widnieje na nim podpis Ojca. Testament obdarowuje w całości byłą, drugą żonę. Kilka dni później Ojciec zawarł ponowny związek małżeński z byłą, drugą żoną, jedyną spadkobierczynią. Wówczas dopiero zostałem powiadomiony przez nią o stanie Ojca, o testamencie i ponownym ślubie dowiedziałem się dopiero na sprawie spadkowej. O kontakt z Ojcem w jego stanie już było trudno. Toczyła się po śmierci Ojca sprawa mająca na celu wyjaśnienie okoliczności powstania testamentu, ale Sąd nie miał ochoty zwrócić uwagi za niedorzeczności, sprzeczności w zeznaniach osób materialnie zainteresowanych, pominął kłamstwa i usankcjonował je. Do dziś toczy się sprawa o zachowek, ale już tylko o wspomniane wcześniej mieszkanie, reszta przepadła, nie dostałem niczego po Ojcu, nawet jego osobistych rzeczy, jego pamiątek rodzinnych, które przecież są również moimi pamiątkami, choćby jakichś zdjęć, nic, wszystko bezpowrotnie przepadło. Ja po Ojcu chyba mam szansę dostać zachowek w wysokości 25% wartości wspomnianego mieszkania, choć przecież, zostało ono zakupione z ogromnym wysiłkiem i kosztem ogromnych wyrzeczeń jedynie naszej trójki. Dziś właścicielką tego mieszkania jest ta kobieta, a po jej śmierci będą to jej spadkobiercy. Mieszkanie, dorobek moich rodziców przepadł, straciło go troje wnucząt mojej Matki i Ojca, moje dzieci. To one poniosły i poniosą najwyższą cenę tego niedoskonałego prawa, niefrasobliwości, bezduszności i braku poczucia sprawiedliwości naszych sędziów. Z pewnością mam do tej sprawy stosunek emocjonalny, ale chyba jednak coś w tym wszystkim jest nie tak. Wolność testowania to jedno, ale pewne podstawowe normy moralne i sprawiedliwość społeczna to drugie. Jak widzimy chyba wszyscy tzw. wolność nie jest kluczem do wszystkiego, taki klucz nazywa się wytrych, najważniejsze są prawa moralne "uświęcone" przez tradycję i kulturę danego narodu, czyli innymi słowy, właśnie sprawiedliwość społeczna. Dobrze by było by nasi sędziowie i ustawodawcy przypomnieli sobie o tym, sprawa sądowa to nie tabelka w excelu w którą wpisujemy paragrafy i na końcu wychodzi - zgodne, lub nie.
    ... zobacz więcej
  • 07:04:58, 20-02-2014 cwieta

    SANATORIUM DĄBKI
    nfz,
    MUNDIAL
    i kto to mówi?

Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników serwisu. Senior.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. Komentarze niezgodne z prawem i Regulaminem serwisu będą usuwane.

Artykuły promowane

Najnowsze w dziale

Polecane na Facebooku

Najnowsze na forum

Warto zobaczyć

  • Poradnik-zdrowia.pl
  • Uniwersytety Trzeciego Wieku
  • Hospicja.pl
  • eGospodarka.pl
  • Oferty pracy